Vì sao con ngoan, trò giỏi ít đột phá còn trẻ "gây rối" dễ thành doanh nhân thành đạt? Nữ Tiến sĩ chỉ ra 1 điểm khác biệt mấu chốt

Vì
sao
những
học
sinh,
sinh
viên
toàn
điểm
A
ít
khi
trở
thành
doanh
nhân,
những
nhà
sáng
chế,
hay
những
nhà
tư
tưởng
tạo
nên
những
sáng
tạo
đột
phá,
thay
đổi
thế
giới.
TS
Nguyễn
Yến
Khanh,
Giảng
viên
Đại
học
Erasmus
University
Rotterdam
(Hà
Lan),
quản
trị
viên
của
Pathfinders
đã
đưa
ra
những
lý
giải
dựa
trên
cuốn
sách

Originals
-
How
Non-conformists
Change
The
World
-
Tư
Duy
Ngược
Dịch
Chuyển
Thế
Giới
trong
bài
viết
sau.



Xin
chia
sẻ
quan
điểm
của
chị:







Ảnh
minh
họa





Theo
lý
giải
của
Giáo
sư
Adam
Grant
trong
sách

Originals
-
How
Non-conformists
Change
The
World
-
Tư
Duy
Ngược
Dịch
Chuyển
Thế
Giới,

con
ngoan
trò
giỏi
quá
chú
trọng
vào
việc
học
và
làm
chủ
những
kiến
thức
hiện
hữu,
tuân
thủ
quy
định,
tới
mức
ám
ảnh
với
chủ
nghĩa
hoàn
hảo.



Để
đạt
được
thành
tích
cao,
chúng
phải
đi
con
đường
đã
được
vạch
sẵn,
có
lộ
trình
an
toàn,
mà
ít
khi
thách
thức
những
cách
làm
quen
thuộc.
Nhưng
vì
quá
chú
trọng
thành
tích,
những
người
trẻ
này
không
dám
mạo
hiểm.
Chúng
học
được
luật
chơi
và
khó
có
thể
từ
bỏ
hào
quang
của
thành
tích
để
tạo
ra
luật
chơi
mới
hay
thậm
chí
game
mới
của
mình.
Vì
vậy,
khi
ra
đời,
đa
số
con
ngoan
trò
giỏi
đầu
quân
vào
những
công
ty
lớn,
nhận
lương
cao,
trở
thành
nhà
chuyên
môn,
lãnh
đạo,
nhưng
ít
khi
làm
gì
đột
phá,
mà
trở
thành
"những
con
cừu
xuất
sắc",
theo
cách
gọi
của
William
Deresiewicz
-
một
tác
giả,
nhà
tiểu
luận
và
nhà
phê
bình
văn
học
người
Mỹ.




Trong
khi
đó,
những
đứa
trẻ
sáng
tạo
nhất
thường
được
giáo
viên
dán
nhãn
là
những
kẻ
gây
rối.
Khi
trưởng
thành,
họ
là
những
người
nổi
loạn,
cách
mạng,
dám
thách
thức
quy
tắc,
lối
mòn,
họ
miễn
nhiễm
với
nỗi
sợ,
không
ngại
bị
từ
chối
hay
chê
cười.
Trong
nhiều
nghiên
cứu,
những
doanh
nhân
thành
đạt
có
xác
suất
cao
là
teenager
không
thích
vâng
lời
bố
mẹ,
đi
chơi
về
muộn,
trốn
học,
trộm
vặt,
bài
bạc,
uống
rượu...
Dù
họ
xuất
thân
từ
những
gia
đình
có
nền
tảng
như
thế
nào,
nhưng
họ
không
tham
gia
vào
những
hoạt
động
nguy
hiểm
như
lái
xe
khi
say
xỉn,
lạm
dụng
ma
túy
hay
ăn
cắp
đồ
có
giá
trị.



Nếu
nhìn
lại
những
doanh
nhân
thành
công,
khi
khởi
xướng
và
bắt
tay
vào
thực
hiện
ý
tưởng
mới,
họ
thường
vẫn
giữ
công
việc
đang
làm.
Steve
Wozniak
sáng
lập
công
ty
với
Steve
Jobs
năm
1976
trong
khi
vẫn
làm
việc
toàn
thời
gian
ở
Hewlett-Packard
tới
1977.
Mặc
dù
Larry
Page
và
Sergey
Brin
đã
tìm
ra
cách
để
cải
thiện
tìm
kiếm
trên
internet
vào
1996,
họ
không
bỏ
học
Stanford
cho
tới
1998.



Năm
1997,
quá
lo
lắng
rằng
dự
án
search
engine
sẽ
làm
họ
mất
tập
trung,
không
hoàn
thành
được
chương
trình
Tiến
sĩ,
họ
đã
muốn
bán
Google
với
giá
2
triệu
đô
la.
May
cho
họ
là
nhà
đầu
tư
tiềm
năng
đã
từ
chối
mua
công
ty.
Ngay
cả
Bill
Gates
cũng
vẫn
xin
Harvard
cho
bảo
lưu
kết
quả
học
khi
lao
vào
dự
án
phần
mềm
Microsoft
của
mình,
và
một
năm
sau
mới
thực
sự
bỏ
học.
Và
tất
nhiên,
Bill
Gates
cũng
có
bố
mẹ
giàu
bảo
trợ
nữa.
Không
hẳn
là
người
mạo
hiểm,
Bill
Gates
được
cho
là
người
biết
giảm
thiểu
mạo
hiểm
và
có
lưới
an
toàn
nâng
đỡ.



Những
con
người
này
thực
ra
đã
biết
phân
bổ
danh
mục
rủi
ro.
Khi
họ
táo
bạo,
mạo
hiểm
trong
một
khía
cạnh
công
việc,
họ
lại
rất
cẩn
trọng
trong
các
mặt
khác
của
cuộc
sống.
Thông
thường
chúng
ta
sẽ
nghĩ
là
khi
làm
một
lúc
hai
việc,
họ
sẽ
khó
có
thể
tập
trung
toàn
tâm
toàn
ý
vào
dự
án
cách
mạng.
Nhưng
có
một
thực
tế
là
khi
duy
trì
một
nguồn
tài
chính
ổn
định,
họ
sẽ
không
bị
áp
lực
phải
tung
ra
sản
phẩm
chưa
tốt.



Các
nhà
nghiên
cứu
tìm
hiểu
hồ
sơ
của
những
người
đoạt
giải
Nobel
và
thấy
rằng
họ
thường
cũng
là
những
người
có
sở
thích
nghệ
thuật
như
âm
nhạc,
hội
họa,
thủ
công,
viết
lách
hay
biểu
diễn.
Một
nghiên
cứu
khác
cũng
cho
thấy
các
doanh
nhân,
nhà
sáng
chế
và
những
nhà
khoa
học
nổi
trội
thường
là
người
có
nhãn
quan
cởi
mở
và
cũng
có
thiên
hướng
thích
thú
với
hình
ảnh,
âm
thanh.
Galileo
phát
hiện
ra
núi
trên
mặt
trăng
khi
nhận
ra
những
đường
zigzag
sáng
tối,
vì
ông
cũng
có
kinh
nghiệm
trong
hội
họa,
chứ
không
phải
vì
kính
viễn
vọng
của
ông
có
khả
năng
khuếch
đại
hình
ảnh
hơn
kính
của
các
nhà
nghiên
cứu
thiên
văn
khác.



Các
nhà
thiết
kế
thời
trang
sáng
tạo
nhất
cũng
thường
có
trải
nghiệm
sống
và
làm
việc
ở
nước
ngoài
nhiều
nhất.
Khi
đắm
mình
trong
một
nền
văn
hóa
mới,
đặc
biệt
khi
văn
hóa
đó
rất
khác
so
với
văn
hóa
gốc
của
bản
thân,
họ
có
cơ
hội
nội
tâm
hóa
và
chuyển
hóa
những
góc
nhìn,
ý
tưởng
mới
thành
sản
phẩm
sáng
tạo.




Vậy
cha
mẹ
và
các
nhà
lãnh
đạo
nuôi
dưỡng,
bồi
đắp
khả
năng
và
tư
duy
nguyên
bản
như
thế
nào?



Đã
có
nhiều
bằng
chứng
chỉ
ra
đứa
con
cả
trong
gia
đình
thường
học
giỏi
và
giữ
vị
trí
lãnh
đạo
hơn
vì
từ
lúc
lọt
lòng
đã
nhận
được
sự
quan
tâm
chăm
sóc,
dạy
bảo
toàn
tâm
toàn
ý
của
bố
mẹ.
Những
người
giành
giải
Nobel
khoa
học,
trở
thành
nghị
sĩ
và
giành
các
vị
trí
trong
các
cuộc
bầu
cử
ở
địa
phương
và
toàn
quốc
có
xu
hướng
là
con
cả.
Một
nghiên
cứu
phân
tích
hồ
sơ
của
1500
CEO
tại
các
tập
đoàn
hàng
đầu
cho
thấy
43%
trong
số
họ
là
con
cả.



Một
nghiên
cứu
khác
cũng
đánh
giá
hồ
sơ
của
4
ngàn
người,
tại
hàng
chục
nước
châu
Âu
và
thấy
rằng
khi
bước
vào
thị
trường
lao
động,
con
cả
thường
nhận
được
mức
lương
khởi
điểm
cao
hơn
14%
vì
họ
thường
có
kết
quả
học
tập
tốt
hơn.
Nhưng
lợi
thế
này
không
còn
nữa
khi
họ
bước
qua
tuổi
30.
Con
thứ
thường
có
mức
độ
tăng
lương
nhanh
hơn
vì
họ
sẵn
sàng
nhảy
việc
sớm
hơn
và
thường
xuyên
hơn.
Những
đứa
con
cả
thường
ít
mạo
hiểm
hơn
con
thứ,
trong
khi
những
đứa
con
thứ
thấy
anh
chị
mình
quá
ham
muốn
quyền
lực
và
sự
tuân
thủ.



Trong
một
nghiên
cứu
khác,
người
tham
gia
đánh
giá
bản
thân
cùng
anh
chị
em
về
thành
tích
học
tập
và
tính
nổi
loạn.
Con
cả
có
xác
suất
là
người
học
giỏi
hơn
con
út
2,
3
lần.
Nhưng
con
út
lại
có
xác
suất
là
người
nổi
loạn
hơn
con
cả
gấp
2
lần.
Hàng
trăm
nghiên
cứu
đã
chỉ
ra
mặc
dù
con
cả
thường
có
xu
hướng
lấn
át
hơn,
hay
sinh
sự
hơn,
tham
vọng
hơn,
con
thứ
thường
có
xu
hướng
mạo
hiểm
và
có
ý
tưởng
nguyên
bản
hơn.



Các
nhà
nghiên
cứu
thường
lý
giải
rằng
những
đứa
con
sinh
sau
thường
phải
cạnh
tranh
với
anh
chị
mình
về
trí
tuệ
và
sức
khỏe,
nên
chúng
cũng
chọn
một
cách
khác
biệt
để
định
vị
bản
thân.
Khi
anh
chị
mình
đã
học
giỏi
và
chọn
những
nghề
nghiệp
truyền
thống,
những
đứa
em
trong
gia
đình
thường
chọn
những
công
việc
phi
truyền
thống
hơn,
chẳng
hạn
như
diễn
viên
hài,
thực
ra
là
một
nghề
đòi
hỏi
tư
duy
nguyên
bản
và
nổi
loạn.



Ngoài
ra
cách
mà
cha
mẹ
nuôi
dạy
những
đứa
con
cũng
thay
đổi.
Khi
mới
có
con
đầu
lòng,
cha
mẹ
dành
hết
thời
gian
cho
nó.
Những
đứa
trẻ
sinh
sau
ngoài
việc
phải
cạnh
tranh
với
anh
chị
mình,
trong
nhiều
trường
hợp
cha
mẹ
cũng
để
cho
anh
chị
trông
em,
và
do
đó
những
đứa
em
ít
bị
bao
bọc
bởi
những
nguyên
tắc
bảo
thủ
của
người
lớn
hơn.
Ngoài
ra,
khi
đã
có
nhiều
kinh
nghiệm
nuôi
con
hơn,
cha
mẹ
cũng
có
xu
hướng
dễ
tính
hơn
với
đứa
con
thứ.
Đến
lượt
đứa
con
út
thì
hầu
như
chẳng
còn
việc
gì
cho
nó
vì
anh
chị
đã
làm
hết
rồi,
nên
con
út
thường
có
xu
hướng
nghịch
dại
và
mạo
hiểm
hơn.



Samuel
và
Pearl
Oliner
đã
nghiên
cứu
những
người
không
theo
Do
Thái
đã
mạo
hiểm
cuộc
sống
của
mình
để
cứu
những
người
Do
Thái
trong
chiến
dịch
tàn
sát
của
Hitler.
Những
người
nghĩa
hiệp
này
có
nền
tảng
không
khác
gì
những
người
thờ
ơ.
Thứ
khác
biệt
duy
nhất
là
cách
cha
mẹ
nuôi
dạy
họ.
Những
người
nghĩa
hiệp
được
cha
mẹ
dạy
dỗ
bằng
những
lời
giảng
giải,
gợi
ý
một
cách
tôn
trọng.
Điều
này
có
nghĩa
là
họ
có
lòng
tự
tôn
cao,
được
cha
mẹ
tin
tưởng
là
sẽ
hiểu,
phát
triển
và
cư
xử
tốt
hơn.



Cha
mẹ
của
những
người
nghĩa
hiệp
cũng
thường
giải
thích
tại
sao
những
hành
vi
nào
đó
là
không
phù
hợp
khi
gây
ra
hậu
quả
cho
người
khác,
còn
cha
mẹ
của
những
người
thờ
ơ
thường
nhấn
mạnh
vào
việc
tuân
thủ
luật
lệ
một
cách
nguyên
tắc.
Khi
nhấn
mạnh
vào
hậu
quả
của
hành
vi
không
phù
hợp
gây
ra
cho
người
khác,
cha
mẹ
nuôi
dưỡng
lòng
cảm
thông
và
cảm
giác
tội
lỗi.
Hai
cảm
giác
này
là
kim
chỉ
nam
giúp
các
cá
nhân
mong
muốn
sửa
sai
và
hành
động
đúng
đắn
trong
tương
lai.








Trong
một
nghiên
cứu
khác,
cha
mẹ
thường
có
trung
bình
6
luật
lệ
gia
đình
cụ
thể,
như
thời
gian
biểu
cần
làm
bài
tập
về
nhà
và
đi
ngủ.
Cha
mẹ
của
những
đứa
trẻ
sáng
tạo
thường
áp
đặt
ít
nguyên
tắc
hơn
nhưng
họ
nhấn
mạnh
vào
các
giá
trị
đạo
đức,
giúp
con
tự
nhìn
nhận
được
đúng,
sai
trong
các
hoàn
cảnh
cụ
thể.



Cách
cha
mẹ
khen
chê
cũng
ảnh
hưởng
tới
hành
vi
của
con
cái.
Khi
con
cái
làm
việc
tốt,
cha
mẹ
nên
khen
tính
cách.
Thay
vì
nói
"Chia
sẻ
đồ
chơi
với
bạn
là
việc
làm
tốt",
cha
mẹ
nên
nói
"Con
là
người
tử
tế
và
thích
giúp
đỡ
người
khác
khi
chia
sẻ
đồ
chơi
với
bạn".
Tương
tự
khi
muốn
ngăn
chặn
hành
vi
xấu,
thay
vì
nói
"Đừng
dối
trá
-
Please
don't
cheat",
mà
hãy
bảo
con
"Đừng
làm
người
dối
trá
-
Please
don't
be
a
cheater".



Khi
được
cảnh
báo
"don't
cheat",
con
vẫn
có
thể
có
hành
vi
dối
trá
nhưng
tách
biệt
hành
vi
khỏi
bản
thể,
vẫn
coi
bản
thân
là
người
đạo
đức.
Nhưng
khi
được
cảnh
báo
"don't
be
a
cheater,"
bất
cứ
hành
vi
dối
trá
nào
cũng
gắn
với
nhân
diện
của
bản
thân,
khiến
trẻ
muốn
tránh
hành
vi
đó
hơn.
Tuy
nhiên,
các
nhà
giáo
dục
và
tâm
lý
cũng
khuyên
khi
trẻ
mắc
lỗi,
cha
mẹ
nên
phê
bình
hành
vi,
không
phê
bình
con
người.



Cha
mẹ
cũng
nên
hướng
con
tới
những
hình
mẫu
tốt.
Trong
nhiều
trường
hợp,
những
nhân
vật
trong
văn
học
cũng
có
thể
là
hình
mẫu
lý
tưởng.



Thực
tế
là
nhiều
ý
tưởng
khoa
học,
kỹ
thuật,
kinh
doanh
đã
hiện
thực
hóa
những
câu
chuyện
viễn
tưởng
và
phiêu
lưu.
Người
phát
minh
ra
tàu
ngầm
và
máy
bay
đã
được
gợi
cảm
hứng
từ
truyện
Hai
vạn
dặm
dưới
đáy
biển
và
Thiên
mã
của
Jules
Verne.
Tên
lửa
đầu
tiên
cũng
được
phát
minh
dựa
trên
một
tiểu
thuyết.
Điện
thoại
di
động,
máy
tính
bảng,
GPS
cũng
được
thiết
kế
bởi
những
người
mê
Star
Trek.



Tất
nhiên,
thứ
tự
ra
đời
không
quyết
định
bạn
sẽ
là
ai,
mà
chỉ
tạo
ra
các
hoàn
cảnh
để
tăng
xác
suất
này
và
giảm
xác
suất
kia.
Bất
kể
chúng
ta
là
con
cả
hay
con
út,
nếu
biết
tới
và
theo
đuổi
những
hình
mẫu
phi
truyền
thống,
chúng
ta
cũng
sẽ
được
gợi
cảm
hứng
từ
những
nhân
vật
nguyên
bản.


http://dlvr.it/T1P11N